Η παγίδα ρευστότητας και η «ανταλλακτική» οικονομία των ιδιωτικοποιήσεων

 

Πρώτα κάποια στοιχεία

Το διάστημα 2008-2011, στην Ευρωπαϊκή Ένωση,  οι ιδιωτικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου μειώθηκαν κατά 400 περίπου δις δολλάρια (περίπου 480 δις ευρώ).

Το αναπτυξιακό πακέτο της τελευταίας ευρωπαϊκής συνόδου είναι της τάξεως των 150 δις ευρώ. Από αυτά, τα 50 δις ευρώ υπήρχαν ως κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ), τα 10 δις ευρώ είναι αύξηση των κεφαλαίων της ΕΤΕ και τα 90 δις ευρώ αποτελούν μη απορροφημένους πόρους των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε. παλαιότερων περιόδων. Το παραπάνω αναπτυξιακό πακέτο αποτελεί το 1/3 της πτώσης των ιδιωτικών επενδύσεων που συνέβηκε την περίοδο 2008-2011. 

Εκείνο που δεν έχει απαντηθεί είναι γιατί τα παραπάνω ποσά είναι πόροι που δεν απορροφήθηκαν. Γιατί δεν απορροφήθηκαν; Μα γιατί δεν υπάρχουν κεντρικοί αναπτυξιακοί μηχανισμοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αντί των κεντρικών αναπτυξιακών μηχανισμών υπάρχει η πολιτική του ανταγωνισμού. Αυτή η απουσία / παρουσία σημαίνει ότι όταν υπάρχουν διαθέσιμοι δημόσιοι πόροι δεν ξέρουμε τι να τους κάνουμε. Ούτε τώρα θα μάθουμε τι να κάνουμε αυτά τα 150 δις ευρώ.

Ο πρόεδρος του ταμείου αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας μας είπε, προ ημερών, ότι

τα 50 δις ευρώ έσοδα από πωλήσεις δημόσιας περιουσίας, που θεωρείται στόχος και απαίτηση της δανειακής σύμβασης, είναι ο μοναδικός μηχανισμός προσέλκυσης ξένων επενδύσεων που πιθανά λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά και για επιπλέον 25 δις ευρώ μέχρι και το 2020! Μάλιστα... Δηλαδή τα επόμενα χρόνια να αναμένουμε συμφόρηση κεφαλαιακών εισροών στην Ελλάδα. Από όσα έχασε ολόκληρη η Ευρώπη την τριετία 2008-2011 εμείς θα ανακτήσουμε, αν εφαρμόσουμε σωστά και υπεύθυνα τις μεταρρυθμίσεις, το 16% του χαμένου κεφαλαιακού «όγκου» όλης της Ευρώπης... 

Τι μας λένε τα παραπάνω;

Τα παραπάνω μας λένε:

Α. Πως οι ιδιώτες επενδυτές απέχουν από πραγματικές επενδύσεις. Η οικονομία έχει μπει σε παγίδα ρευστότητας και η νομισματική πολιτική αδυνατεί να κάνει οτιδήποτε για να επαναφέρει την οικονομία σε «κίνηση». Τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών είναι κοντά στο μηδέν και η περαιτέρω δυνατή πτώση τους είναι μηδαμινή και εντελώς αναποτελεσματική. Είναι σαν να σπρώχνεις με σχοινί. Το σχοινί όμως δεν είναι για να σπρώχνεις, αλλά για να τραβάς (pushing on a string).

Σε μια τέτοια κατάσταση, ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχει απάντηση, αλλά από ηγεμονική ιδεολογία γίνεται ιδεολογία επιβίωσης της τάξης που τον έχει για κοσμοθεωρία. Οι ιδιώτες αποθεματοποιούν ρευστά διαθέσιμα για να «μπαζώνουν» κεφαλαιακές τρύπες ή κρατάνε χαρτιά (κρατικά ομόλογα έστω και με το 20% της ονομαστικής τους αξίας που αποφέρουν όμως κάποια έσοδα από τόκους) και κεφάλαια για να εισπράττουν προσόδους. Μόνο με αυτή τη λογική θα αγοράσουν, αν αγοράσουν, δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς - και μάλλον όχι όλους. Ακόμα λιγότερο ενδιαφέρον θα δείξουν για παραχωρήσεις δημόσιας γης.

Β. Τελευταία έχουν διατυπωθεί ιδέες που περιγράφουν μια φαντασιακή λύση. Η πώληση των δημοσίων επιχειρήσεων θα αποφέρει ρευστό με το οποίο θα αγοραστούν τα ομόλογα της δευτερογενούς αγοράς στο 20% της αξίας τους και αμέσως μετά θα «σχιστούν» και έτσι θα διαγραφεί πενταπλάσιο ελληνικό χρέος. Η ίδια περίπου ιδέα ακούστηκε και από κυβερνητικά χείλη περί ανταλλαγής ομολόγων με κρατικές επιχειρήσεις. Αυτό στην μαρξιστική θεωρία λέγεται «φετιχισμός του εμπορεύματος». Νομίζουν και μας κάνουν να νομίζουμε ότι το χρέος είναι ιδιότητα του χάρτινου τίτλου πάνω στον οποίο αναγράφεται. Ας το νομίζουν: εμείς δεν πρέπει να το νομίζουμε. Αφενός, η δευτερογενής αγορά δεν θα πουλήσει τα ομόλογα στο 20% της ονομαστικής τους αξίας, αλλά πολύ παραπάνω, ή θα τα κρατήσουν γιατί κερδίζουν από αυτά. Αφετέρου, στον καπιταλισμό δεν υπάρχει αντιπραγματισμός αλλά ανταλλαγή με χρήμα. Δεν ανταλλάσσεις επιχειρήσεις με χαρτιά, αλλά με χρήμα. Και τα ομόλογα όταν λήγουν δεν θέλουν - αυτοί που τα κατέχουν δεν θέλουν - τενεκέδες με λάδι για να πληρωθούν. Θέλουν ζεστό χρήμα.

Γ. Κατά πάσα πιθανότητα, τις παραπάνω ιδέες περί ανταλλαγής επιχειρήσεων με ομόλογα, θα πρέπει να τις δούμε ως μια απλή κουτοπονηριά. Εμπεριέχουν όμως και μια πραγματική βάση. Μάλλον επιχειρείται η επανεκκίνηση της αγοράς κρατικών ομολόγων ως οιονεί αγοράς. Φαίνεται πως ο μακροχρόνιος αποκλεισμός από τις χρηματαγορές έχει οδηγήσει ορισμένους κυβερνητικούς και επιχειρηματικούς κύκλους στην πεποίθηση πως αν δεν αποκατασταθεί, στο εγγύς μέλλον,  η πρόσβαση στο χρήμα, οι τάξεις αυτές θα κληθούν να συμμετάσχουν στην αποπληρωμή ενός ποσοστού του χρέους. Αυτό δεν το θέλουν φυσικά και προσπαθούν να στήσουν προσομοιώσεις αγορών  -με ανταλλαγή αγαθού με αγαθό- για να «ξυπνήσουν» την πραγματική αγορά του κεφαλαίου και του χρήματος. Τεχνοκρατικός ουτοπισμός των φετιχιστών του κεφαλαίου!

Δ. Μπορεί να είναι το κράτος επιχειρηματίας; Όχι, γιατί το κράτος είναι ο συλλογικός καπιταλιστής. Οι δημόσιες επιχειρήσεις, ακόμα και όταν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, εκείνο που πραγματικά εξυπηρετούν είναι κάποιους από τους γενικούς όρους αναπαραγωγής της συνολικής κεφαλαιακής σχέσης. Η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων επιχειρήσεων κρύβει από πίσω της την ιδέα ότι μια καθαρά ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να παίξει και αυτόν τον ρόλο. Δεν μπορεί όμως: αυτό έχει παρουσιαστεί κατά το παρελθόν, και θα παρουσιαστεί και στην Ελλάδα, ως μια μεγάλη αντίφαση της στρατηγικής του κεφαλαίου.

Κοντολογίς, εμείς ο λαός της αριστεράς δεν λέμε όχι στις ιδιωτικοποιήσεις γιατί πιστεύουμε ότι το κράτος μπορεί να είναι και καλός επιχειρηματίας. Λέμε όχι γιατί από την παγίδα ρευστότητας βγαίνεις μόνο με ισχυρό δημόσιο τομέα. Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να αρχίσει να τραβά, αντί να σπρώχνει, το σκοινί και η κοινωνική οικονομία μαζί με τον κοινωνικό έλεγχο της δημόσιας παραγωγής θα μας βοηθήσει να μετασχηματίσουμε τις παραγωγικές σχέσεις - ή τουλάχιστον να το επιχειρήσουμε με αξιώσεις.   

Πέτρος Σταύρου
REDNotebook13 Ιουλίου 2012