Γιώργος Σταθάκης: Η σταθεροποίηση της οικονομίας θα κρίνει τα πάντα

http://www.imerisia.gr

Συνέντευξη στον Ευτύχη Παλλήκαρη

Τα σύννεφα έχουν συγκεντρωθεί βαριά πάνω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επιδείνωση της κρίσης είναι προφανής, καθώς ήδη πέντε χώρες της Ευρωζώνης έχουν προσφύγει στον EFSF. Ποια είναι η πρόβλεψή σας για τις προοπτικές της;

Γιώργος Σταθάκης

Ο EFSF είναι ένας μηχανισμός διαμεσολάβησης ανάμεσα στις αγορές και τα κράτη που δεν δανείζονται από τις αγορές. Με άλλα λόγια δανείζεται ο ίδιος από τις αγορές, με εγγυήσεις που προσφέρουν οι χώρες με τρία Άλφα Γερμανία, Γαλλία, κ.λπ.) και ταυτόχρονα διαθέτει ένα μικρό κεφάλαιο που στηρίζεται σε πραγματικές εισφορές των κρατών-μελών.

Ο μηχανισμός λειτουργούσε για όσο διάστημα διασφάλιζε τη χρηματο-δότηση των μικρών οικονομιών, καθώς η οροφή των δανείων ήταν 440 δισ. Τώρα πια, με την Ισπανία και με την προοπτική της μη βιωσιμότητας του ιταλικού χρέους, έχει ήδη απαξιωθεί ως Μηχανισμός Διάσωσης. Δυσκολεύεται να έχει πρόσβαση σε μακροχρόνιο δανεισμό από τις αγορές (έχει χάσει μία βαθμίδα από τους οίκους αξιολόγησης), όλο και περισσότερο στηρίζεται σε
βραχυχρόνιο δανεισμό και σύντομα, για να επιβιώσει θα πρέπει να αποκτήσει πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Με τα διαθέσιμα σήμερα χρήματα των 240 δισ. μπορεί να καλύψει τις νέες αιτήσεις της Ισπανίας και της Κύπρου. Εν προκειμένω ο EFSF πέρα από το δημόσιο χρέος καλείται να διαχειρίζεται και τραπεζικές κρίσεις. Σύντομα θα αντικατασταθεί από το μόνιμο μηχανισμό, τον ESM, που θα ξεκινήσει τον Ιούλιο,.

Σε κάθε περίπτωση η σημερινή πολιτική της Ε.Ε., που θέλει κάθε χώρα που αντιμετωπίζει πρόβλημα να προσφεύγει στο Μηχανισμό Στήριξης, έναντι ενός μνημονίου δημοσιο-νομικής προσαρμογής, έχει αποτύχει πλήρως.

Η πολιτική αυτή ή θα αλλάξει σύντομα, εντός των επόμενων 6 μηνών ή το σημερινό σύστημα θα εξαντληθεί σύντομα, καθώς θα αδυνατεί να αντιμετω-πίσει την τριπλή κρίση της Ευρωζώνης που είναι το δημόσιο χρέος, οι τράπεζες και η ύφεση.

Η αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους ή των τραπεζών με τρόπο που να προστίθεται στο δημόσιο χρέος, έναντι μνημονιακών πολιτικών, οδηγεί σε μεγαλύτερη ύφεση και κυρίως εκτινάσσει το δημόσιο χρέος σε μη βιώσιμα επίπεδα.

Με δεδομένη την επιδείνωση του κλίματος στην Ευρώπη αλλά και την αυστηρή γλώσσα των εταίρων μας ακόμα και σε επιμέρους θέματα επαναδιαπραγμάτευσης – όπως τα θέτει η κυβέρνηση- πώς ο ΣΥΡΙΖΑ εκτιμούσε πως ήταν εφικτή μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης ή η ακύρωση του Μνημονίου; Δεν βλέπετε εκ των υστέρων ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έθετε μαξιμαλιστικούς στόχους, που δεν έπαιρναν υπόψη τη σημερινή πραγματικότητα;

Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρούσε και θεωρεί ότι το Μνημόνιο οδηγεί, και δεν αποτρέπει, τη χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας, και ότι η ευρωπαϊκή πολιτική ή θα αλλάξει ή θα οδηγήσει το ευρώ σε διάλυση.

Η δική του οπτική ήταν και παραμένει πειστική. Η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα θα ενεργοποιούσε ένα ισχυρό αντίβαρο στη διπλή αυτή εξέλιξη και θα έθετε τις πολιτικές προϋποθέσεις για την αποσταθεροποίηση της πολιτικής του Μνημονίου στην Ελλάδα και θα επιτάχυνε την αναζήτηση καλύτερων λύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Αρκετά σημεία της προγραμματικής συμφωνίας των τριών κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση θυμίζουν θέσεις από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Θα τις στηρίξετε, εφόσον υλοποιηθούν;

Είναι γεγονός ότι πολλές από τις προτάσεις που υπήρχαν στο προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ έχουν ενσωματωθεί στην προγραμματική συμφωνία, ειδικά πολλές θεσμικές μεταρρυθμίσεις (φορο-λογικό σύστημα, ανεξάρτητη από πολιτικό έλεγχο Δημόσια Διοίκηση, κ.λπ.), αλλά και στοιχεία αντιμνημονιακής πολιτικής (κλαδικές συμβάσεις, όχι άλλες περικοπές σε μισθούς, επέκταση επιδόματος ανεργίας). Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει θετικά κάθε ενέργεια που θα δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες για τα δοκιμαζόμενα φτωχότερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας ή κάθε απόπειρα προώθησης ώριμων θεσμικών μεταρρυθ-μίσεων.

Από την άλλη διατηρεί τις επι-φυλάξεις του, καθώς η προγραμματική συμφωνία διατηρεί απόλυτα τη μνημονιακή φιλοσοφία προβλέποντας αισθητά «μικρό-τερο κράτος», που συνεπάγεται δραστικές περικοπές στους κοινωνικούς τομείς και πληθώρα άλλων σημείων του Μνημονίου.

Πώς εκτιμάτε το ενδεχόμενο μονοετούς ή διετούς παράτασης της εφαρμογής των μέτρων που επιτάσσει η τρόικα;

Η παράταση της δημοσιονομικής προσαρμογής δεν αρκεί. Εάν οι στόχοι για τις κρατικές δαπάνες στο 34% του ΑΕΠ και η δημιουργία πλεονάσματος στον προϋπολογισμό 4,5% του ΑΕΠ διατηρηθούν είναι καταστροφική πολιτική σε κάθε περίπτωση ανεξαρτήτως χρονοδιαγρά-μματος. Οι δημόσιες δαπάνες στην Ε.Ε. είναι στο 45% και πλεονασματικοί προϋπολογισμοί δεν υπάρχουν σε καμία χώρα. Η επίτευξη αυτών των στόχων είναι αδύνατη και πολύ πριν οδηγηθούμε εκεί, η ελληνική οικονομία θα έχει καταρρεύσει.

Θα βλέπατε θετικά ορισμένες άμεσες αλλαγές στο κράτος, για παράδειγμα, έχετε υπόψη σας δημόσιους οργανισμούς που είναι άχρηστοι και πρέπει να κλείσουν;

Θα βλέπαμε θετικά οποιαδήποτε προσπάθεια εξορθολογισμού του ελληνικού δημοσίου. Εμείς ενδιαφερόμαστε αξιακά να υπάρχει δημόσια υγεία, δημόσια εκπαίδευση, συντάξεις και μία Δημόσια Διοίκηση που να λειτουργεί καλά.

Αυτές είναι εξάλλου οι δημόσιες δαπάνες που αντιστοιχούν στο 40% του ΑΕΠ. Επειδή υπερασπιζόμαστε το κοινωνικό κράτος και τη Δημόσια Διοίκηση είμαστε μάλλον οι μόνοι που μπορούμε να κάνουμε και τις μεταρρυθμίσεις. Οι πολέμιοι του κράτους και λάτρεις της ιδιωτικής οικονομίας είναι ταυτόχρονα αυτοί που δημιούργησαν το συγκεκριμένο κράτος, συντήρησαν τις παθογένειές του, και μπορεί να μην το ιδιωτικοποίησαν, αλλά αυτό το κράτος ήταν το καλύτερο όχημα για την καταλήστευσή του από τα κρατικοδίαιτα ιδιωτικά συμφέροντα.

Ο ΟΣΕ πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί;

Όχι. Πρέπει απλά να αλλάξει.

Η Ολυμπιακή πρέπει να επιστρέψει στο κράτος;

Όχι. Ένας εθνικός αερομεταφορέας δεν θα ήταν παρ’ όλα αυτά άσχημο να υπάρχει.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για τη νέα κυβέρνηση; Πού θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή της; Πόσο προβλέπετε να είναι η διάρκεια ζωής της;

Η νέα κυβέρνηση καλείται να εφαρμόσει τις ιδέες της, δηλαδή σε αδρές γραμμές το Μνημόνιο και ταυτόχρονα να επιδιώξει τη βελτίωση κάποιων όρων του μαζί και την προσθήκη της αναπτυξιακής πτυχής. Υποθέτω ότι εκεί θα εστιάσει την προσοχή της. Εάν «πετύχει» τη σχετική σταθεροποίηση της οικονομίας, θα αισθανθεί ότι οι ιδέες της είναι αξιόπιστες και θα μακροημερεύσει. Εάν όχι θα φθάσει σύντομα σε αδιέξοδο.

Ειδικότερα, πώς κρίνετε το νέο υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα;

Ένας πολύ αξιόλογος οικονομολόγος με εμμονικές όμως ιδέες περί της αξιοπιστίας των ανταγωνιστικών αγορών και χωρίς καμία εμπιστοσύνη στη μεταρρύθμιση του ίδιου του κράτους.

Γίνεται πολλή συζήτηση για το είδος της αντιπολίτευσης που πρέπει να ασκήσει εφεξής ο ΣΥΡΙΖΑ. Τι πρέπει να αλλάξει, κατά την άποψή σας, τώρα που το κόμμα σας έχει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης;

Για το ΣΥΡΙΖΑ είναι μονόδρομος η προγραμματική αντιπολίτευση καθώς, όπως έπεισε στις πρόσφατες εκλογές με τις ιδέες του ότι αποτελεί αξιόπιστη εναλλακτική δύναμη, οφείλει να πείσει και ως αντιπολίτευση ότι έχει τις προγραμματικές σκέψεις που θα τον φέρουν στην κυβέρνηση.

Μετεξέλιξη
Συνιστώσες… ιδεών

Ο ΣΥΡΙΖΑ θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει το κλείσιμο δρόμων, λιμανιών; Θα μετατραπεί σε κόμμα εξουσίας;

Η κινηματική ψυχή του ΣΥΡΙΖΑ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φυσιογνωμίας του και αποτελεί δυνατό σημείο της πολιτικής του. Μόνο που η κινηματική του φυσιογνωμία πρέπει να διακρίνεται στην κοινή γνώμη από τις εκδηλώσεις άλλων πολιτικών φορέων, που συνήθως είναι πιο επιρρεπείς σε κλεισίματα δρόμων και λιμανιών όπως οι συνδικαλιστικές οργανώσεις της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ ή του ΚΚΕ. Η κινηματική λογική του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σχέση με κομματικοποιημένες συνδικαλιστικές ηγεσίες, αλλά με κινήματα ευρύτερα και θεματικά, που συχνά αναδεικνύουν μία ή περισσότερες από τις αδιαφανείς σχέσεις που περιβάλλουν το Δημόσιο (διόδια και χαριστικές συμβάσεις) ή τις αυθαιρεσίες της κρατικής εξουσίας (ΑΠΕ, χωροταξικές αυθαιρεσίες, κ.λπ). Επιπρόσθετα υπάρχει ένα θετικό σκέλος στην κινηματική οπτική, καθώς συμβάλλει στη δημιουργία κοινωνικών δικτύων αλληλεγγύης (κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικές κουζίνες, δίκτυα χωρίς νόμισμα), και ενθαρρύνει τα κινήματα παραγωγών και καταναλωτών.

Οι συνιστώσες τι μέλλον έχουν;

Λογικά θα μετεξελιχθούν σε τάσεις ιδεών σε ένα ενιαίο πλέον κόμμα, κάτι που αποτελεί και τη βασική μορφή των κομμάτων στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.

*Γιώργος Σταθάκης
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας

Ο Γιώργος Σταθάκης είναι καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Σπούδασε οικονομικά στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και του Νιούκαστλ. Ήταν επισκέπτης ερευνητής στο Κέντρο Βυζαντινών και Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Βιβλία του είναι: - "Ο ατελέσφορος εκσυγχρονισμός", Βιβλιόραμα, 2007 - "Το δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ", Βιβλιόραμα, 2004 - (με τον G. Vaggi, επιμ.) "Economic Development and Social Change: Historical Roots and Modern Perspectives", Routledge, London, 2004 - (με τον C. Kasimis, επιμ.) "The Reform of CAP and Rural Development in Southern Europe", Aldershot, Ashgate, 2003 - (με τον Ν. Θεοτοκά) " Δοκίμια για τον Μαρξ", Ο Πολίτης, 1997 - (με τον Ν. Θεοτοκά και τη Δ. Μυλωνάκη) "Αναδρομή στον Μαρξ", Δελφίνι, 1996 κ.ά.

Βιβλιογραφία:
(2010) Σύγχρονη πολιτική οικονομία, Πατάκη
(2008) Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, Το Πέρασμα
(2007) Η Ελλάδα στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: "Όχι", Ελευθεροτυπία
(2007) Η υπεράσπιση του άρθρου 16 και η ακαδημαϊκή αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου, Νήσος, [εισήγηση]
(2007) Μετά το '89, Γαβριηλίδης
(2007) Ο ατελέσφορος εκσυγχρονισμός, Βιβλιόραμα
(2006) Ο πειρασμός της αυτοκρατορίας, Μεταίχμιο
(2006) Σύγχρονοι μηχανισμοί βίας και καταπίεσης, Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, [εισήγηση]
(2006) Το δημόσιο πανεπιστήμιο στο στόχαστρο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς
(2004) Το δόγμα Τρούμαν και το σχέδιο Μάρσαλ, Βιβλιόραμα
(2002) Η εκρηκτική εικοσαετία 1949-1967, Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, [εισήγηση]
(2002) Ο εμφύλιος πόλεμος, Θεμέλιο
(1997) Μαρξισμός μια επανεκτίμηση, Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, [εισήγηση]
(1996) Δοκίμια για τον Μαρξ, Ο Πολίτης